مقالۀ حاضر در پاسخ به این پرسش تدوین شده است که تساهل و مدارا در اندیشه و رفتار امیر علی‌شیر نوایی از چه جایگاهی برخوردار بوده است؟ در پاسخ به این پرسش اجمالاً می‌توان گفت که تاریخ تمدن و فرهنگ عصر تیموری مزین به نام نوابغ و فرهیختگانی است که با آثار و اعمال خود، فرهنگ مدارا و تساهل را بنیان نهادند. در این میان اما امیر علی‌شیر نوایی، وزیر عالم و فرهنگ‌دوست سلطان حسین بایقرا (873- 911 هـ.ق)، کسی است که این ویژگی‌ها را به اوج خود رسانده است. به عبارت دیگر، مفروض آن است که وی در طول سی سالی که عهده‌دار امور سیاسی و دیوانی دربار بود، همواره تلاش می‌کرد تا با مردم با مدارا، تساهل و آسان‌گیری برخورد کند و تساهل و مدارا در برخورد با مردم در اندیشه و رفتار او از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بوده است. طی بررسی‌های پژوهشی مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و تاریخی درمی‌یابیم که امیر علی‌شیر نوایی دارای اندیشه و رفتار مداراگرایانه بوده و همواره می‌کوشیده که با مردمان گوناگون هم‌عصر خود در همۀ حوزه‌ها- اعم از حوزۀ زبانی، حوزۀ رفتاری و حوزۀ مذهبی- با نرم‌خویی، شفقت و آسان‌گیری برخورد داشته باشد. به عبارت دیگر، آنچه در این پژوهش مختصر مورد بررسی قرار گرفته، نوع ارتباط امیر علی‌شیر نوایی به‌عنوان صاحب قدرت، با مردم و هم‌عصران خود است و چگونگی این ارتباط، معرف عملکرد او نسبت به کسانی است که با او مراوده داشته‌اند.
)