بازخوانی مفاهیم ایمان و کفر در نظامواره کلامی ماتریدیه با نگاهی بر آرای کلامی ماتریدیان معاصر افغانستان

مکتب کلامی ماتریدیه منسوب به ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی در قرن چهارم در آسیای مرکزی به وجود آمد و به مرور زمان به مناطق مختلف راه پیدا کرد. با مروری بر تاریخ و آرای مکتب کلامی ماتریدیه، میتوان به پایداری این جریان در طول سدههای متوالی و نیز تلاش ماتریدیان در بازخوانی مفاهیم کلامی و تبیین آن‌ها پی برد. ایمان و کفر از جمله مسائلی است که در نظاموارۀ کلامی ماتریدیان به تفصیل موردتوجه قرار گرفته است. ماتریدیان ایمان را با مسائلی چون تعریف، ارکان، رابطۀ ایمان و عمل، رابطۀ ایمان و اسلام و کاستی و فزونی ایمان و نیز درجات ایمان به بررسی گرفتهاند. نتیجۀ خوانش آنان از ایمان به‌نوعی بیانگر رویکرد حداکثری ماتریدیه به جایگاه انسان مسلمان است و با تفسیر حداکثری از مسئلۀ ایمان، انسان مسلمان با کافر قلمداد نمودن اهل قبله به مخالفت برخاسته‌اند. توجه به این امر و خوانش بنیانهای کلامی ماتریدیان که زمینه‌ساز تعامل بین فرقههای کلامی مسلمان میگردد، در مواجهه با جریانهای بنیادگرا و تندرو نقش مهمی دارد. لازمۀ این امر توجه به آرای کلامی اندیشمندان معاصر ماتریدی در جهان اسلام است. در این نوشتار با تکیه بر منابع اصیل جریان ماتریدیه، با مروری بر آرای برخی چهرههای معاصر ماتریدی افغانستان دیدگاه ایشان در این زمینه موردتوجه قرار گرفته است.