بداء در اندیشه شیعه امامیه

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسندگان

1 پژوهشگر حوزه معنویت‌گرایی و جریان‌شناسی

2 رئیس مرکز پژوهشی المصطفی (ص)

10.22034/ijf.2024.100547.1028

چکیده

بدا (بداء) در لغت آشکار شدن امری است که پنهان بوده (الظهور بعد الخفاء) و در اصطلاح علم کلام مخفی بودن راز برخی از تغییرات تکوینی کائنات برای انسان است. بداء عقیده‌ای است که هم موردپسند عقل است و هم شواهد فراوان نقلی در تأیید آن وجود دارد. برای همین در اندیشهٔ شیعهٔ امامیه تبلور یافته است. باور داشتن این مسئلهٔ اعتقادی، آثار و برکاتی را در زندگی انسان به ارمغان می‌آورد که خضوع در برابر عظمت خدا، تحت فرمان او بودن و عصیان نکردن، تلاش برای داشتن بهترین سرنوشت در دنیا و جهان جاوید از جملهٔ آن‌ها است. تبیین مسئلهٔ بداء به‌عنوان یک عقیدهٔ اسلامی که روشن کردن آن به‌صورت تحلیلی برای فهم و برداشت درست آن ضروری و مفید می‌نماید، از اهداف این تحقیق است. برخی بر این باورند که پذیرفتن بداء، نسبت دادن جهل به خداوند را در پی دارد؛ زیرا معنای تغییر در برنامه‌های تکوینی، این است که انتهای تقدیرات از ابتدا برای خدا معلوم نبوده است. درحالی‌که بر اساس یافته‌های این تحقیق، در حقیقت کسی که امر تکوینی از او مخفی مانده، انسان است نه خدا؛ زیرا او دانای اسرار بوده و ابتدا و انتهای هر تقدیری برایش روشن است. این مقاله با شیوهٔ توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع معتبر کلامی و دلایل عقلی و نقلی تدوین شده و برای روشن شدن معنا و زوایای بداء نمونه‌هایی نیز ارائه کرده است؛ به‌گونه‌ای که با خواندن آن جلوه‌ای از این باور کلامی در ذهن خواننده تجلی می‌یابد.

کلیدواژه‌ها